احیای رزینها یا شستشوی آنها با نمک عملیاتی در جهت حفظ عملکرد سختی گیر رزینی محسوب شده که به آن بک واش رزین (resin backwash) محسوب می‌شود. رعایت درست و اصولی این عملیات احیای رزینها ارتباط مستقیم با کارکرد بهینه سختی گیر رزینی آب دارد.
در حقیقت بک واش رزینهای کاتیونی یا آنیونی موجب بازگشت راندمان سختی گیر رزینی در انجام تبادل یونی می گرداند. احیای رزین در یک دستگاه سختی گیر چه کاتیونی و چه آنیونی امری مهم و اجتناب ناپذیر است. در واقع فارغ از فلزی یا فایبرگلاس بودن بدنه یک سختی گیر یا کاربری آن بخشی از زمان سرویس و کارکرد دستگاه باید معطوف به باز احیای رزینها گردد.
انواع بک واش یا احیای رزین سختی گیر
- بک واش خودکار (اتوماتیک):
این روش به صورت اتوماتیک با گذر میزان مشخص دبی یا گذر زمان مشخص در حالت بک واش قرار می گیرد. به عبارتی ساده تر شیر اتوماتیک با اعمال تنظیمات اولیه توسط مانیتور زمان بندی مورد نیاز جهت احیا را فراهم می آورد. مدت زمان مورد نیاز جهت بک واش رزینها وابسته به نوع کاربری یا میزان سختی آب متغیر میباشد. با تغییر حالت شیر اتوماتیک به حالت احیا، آب نمک به داخل رزینها انتقال می یابد. رزینها پس از شستشوی منظم توسط نمک احیا شده و کارایی خود را بازگردانی می‌کنند.
- بک واش دستی (غیر اتوماتیک):
در این روش یک شیر سلوولو چند راهه یا یک شیر غیر اتوماتیک پلی پروپیلن در مدار سختی گیر قرار می گیرد. شیر سلوولو قالباً رنگ قرمز داشته و دارای چند مسیر مختلف می باشد که توسط اهرم دستی قابل تنظیم است. با تعویض مسیر شیر نیمه اتوماتیک به حالت بک واش آب نمک از داخل تانک با کارکرد ویفری شیر به داخل مخزن رزین مکش می شود. رزینها طی مدت معین طراحی شده در تماس و شستشو با آب نمک قرار خواهد گرفت.
مراحل مختلف عملیات احیا یا بک واش غیر اتوماتیک
- مرحله اول: تخلیه آب داخل مخزن و جدا سازی رزینها با جریان آب معمولی
در گام اول باید دستگاه را از مدار سرویس خارج نموده و آب داخل رزینها را نیز تخلیه نماییم. به منظور این کار دسته اهرمی شیر کله گاوی را به حالت شستشو یا wash قرار میدهیم و شیر تخلیه پایین را نیز باز میکنیم. با انجام این عمل آب وارد سختی گیر شده و پس از عبور از بستر رزین سبب شستشوی رزینها قبل از احیا می‌گردد. در نتیجه گذر آب از بستر مخزن، دانه‌های رزین از یکدیگر باز یا منبسط شده و شرایط را جهت احیای رزین فراهم می‌نمایید. این گام تا زمانی که جریان آب تخلیه کاملاً شفاف گردد ادامه می یابد.
- مرحله دوم: ورود آب نمک به داخل مخزن و احیای رزین سختی گیر
در گام دوم ابتدا شیر مکش تانک نمک را باز کرده و از طرفی دیگر اهرم شیر سلوولو را در حالت regeneration یا احیا قرار می دهیم. قبل از انجام این عمل دقت کنین که مخزن آب نمک حتماً به میزان مشخص و مورد نیاز نمک جهت احیا را دارا باشد. با این فرآیند آب نمک از مخزن نمک سختی گیر مکیده شده و از بالا بر روی رزینها پاشیده می‌شود.
آب نمک با عبور از بستر رزین سبب باز احیای رزینهای کاتیونی یا آنیونی خواهد شد. با این کار کلسیم و منیزیم موجود جذب شده در سطح رزین به آب پس داده می‌شود و توسط آب نمک تخلیه می‌گردد. این مرحله تا جایی ادامه پیدا می‌کند که کل آب نمک موجود در تانک سختی گیر تخلیه گردد.
- مرحله سوم: شستشوی مجدد رزین های محلول در آب نمک با جریان آب معمولی
این مرحله شستشوی ثانویه رزینها با جریان آب معمولی به شمار می آید. با این کار رزینها کاملاً نمکهای موجود در خود را به آب پس داده و شیرین می شوند. این فرآیند باید مادامی که آب خروجی شیرین گردد ادامه یابد. ناگفته نماند یک اپراتور ماهر پس از چندین بار احیا زمان معینی از این مراحل به صورت تجربی نیز به دست خواهد آورد.
- مرحه چهارم: آماده سازی مخزن سختی گیر رزینی جهت تولید مجدد آب نرم
در این مرحله باید منبع سختی گیر را مجدداً از آب پر کرده سپس شیر تخلیه را می‌بندیم و شیر مخزن نمک را باز میکنیم. اهرم شیر چند راهه را در حالت سرویس یا service قرار میدهیم تا منبع سختی گیر و تانک نمک تواماً از آب غنی گردد. پس از پر شدن تانک نمک از آب شیر مخزن نمک را بسته و شیر خروجی سختی گیر را باز می نماییم. خروج آب نرم قابل استفاده نتیجه کلیه این فرآیند خواهد بود.
*** توجه نمایید که تمامی این امور در سختی گیرهای اتوماتیک بدون حضور کاربر یا اپراتور صورت می پذیرد. بنابراین سازوکار سختی گیرهای دستی و خودکار کاملاً یکسان بوده و تفاوت آنها در تغییر حالت شیر چندراهه به صورت دستی و خودکار میباشد.
تذکرات مهم ایمنی و زیست محیطی
ضروری است از یخ زدگی رزین و آب در سختی گیر جلوگیری به عمل آید، یخ زدگی موجب از بین رفتن رزین سختی گیر می گردد. سختی آب خروجی از سختی گیر همواره باید از طریق شیر نمونه گیری به وسیله کیت سختی سنج کنترل گردد. به محض اینکه سختی آب از حد مجاز بیشتر شود، باید نسبت به عمل احیا اقدام نمایید.
اطمینان حاصل کنید در زمان احیا، فشار داخل مخزن بین 7/ 1 بار تا 5/ 3 بار باشد. اگر فشار داخل مخزن کم باشد، در مکش آب نمک اختلال ایجاد خواهد شد و در فشارهای بالا ممکن است قطعات شیر چند راهه صدمه ببیند. بهتر است در فشارهای بالاتر از ۴ / ۵ بار قبل از ورودی شیر چند راهه، از یک شیر فشارشکن استفاده کنید. حداقل در زمان تغییر موقعیت دسته شیر چند راهه، شیر شماره 1 (ورودی) را بسته تا از وارد شدن فشار ناگهانی به شیر چند راهه جلوگیری شود.
هنگام حرکت دادن دسته شیر چند راهه، آن را به آرامی به طرف خود کشیده و در موقعیت مورد نظر قرار دهید. چرا که با رها کردن ناگهانی ممکن است قطعات داخلی شیر صدمه ببیند. و میزان مکش آب نمک در کارخانه از پیش تنظیم شده است در صورت نیاز امکان تنظیم مجدد مکش آب نمک در پشت شیر چند راهه کنار لوله آب نمک وجود دارد. (میزان مکش باید به گونه ای باشد که احیای رزین با آب نمک با غلظت حدود ۱۰٪ انجام شود.) کاهش مکش آب نمک می تواند به دلیل کاهش فشار درون سختی گیر باشد.
همچنین لازم است کنترل شود عاملی موجب گرفتگی مسیر آب نمک نگردد. و استفاده از آب های گل آلود و دارای مواد معلق و همچنین آب هایی که دارای املاح آهن، منگنز، مس و دیگر فلزات سنگین می باشند، رزین های سختی گیر را زود فرسوده و آب دهی دستگاه سخت گیر را کم می کنند. توصیه می شود قبل از دستگاه سختی گیر، مواد معلق آب توسط یک فیلتر شنی جداسازی شوند.
توصیه می گردد سالی یکبار بدون اینکه شیر چند راهه باز شود از شکاف بین کلاهک و بدنه شیر، با گریس معمولی عملیات گریس کاری انجام شود. بسته به نوع رزین استفاده شده در محصولات رزین باید تا حدود ۱۰ سال تعویض گردد. اما این رزین اگر از کیفیت خوبی برخوردار باشد و از آب شهر در تغذیه آن استفاده شده باشد، این عدد تا ۱۵ سال هم می تواند ارتقا یابد. از آنجا که رزین های مورد استفاده طبیعی بوده دفع آن در طبیعت بدون هیچ مشکلی امکان پذیر است.
مطالب مرتبط:
